“Ik verloor mezelf zonder het door te hebben”
Eerst was het liefde, daarna kwamen de twijfels. Roos dacht dat zij de problemen in haar relatie
zelf veroorzaakte. Haar partner liet haar geloven dat zij degene was die alles moest veranderen.
Terwijl vrienden en familie de alarmbellen al hoorden, zag Roos de controle pas later. Dit
gebeurt vaker dan gedacht. Net als Roos blijven veel mensen vastzitten in manipulatieve
relaties, zelfs wanneer de signalen steeds duidelijker worden. Maar waarom kiezen mensen er
toch voor om te blijven?
Eerst was het liefde, daarna kwamen de twijfels. Roos dacht dat zij de problemen in haar relatie
zelf veroorzaakte. Haar partner liet haar geloven dat zij degene was die alles moest veranderen.
Terwijl vrienden en familie de alarmbellen al hoorden, zag Roos de controle pas later. Dit
gebeurt vaker dan gedacht. Net als Roos blijven veel mensen vastzitten in manipulatieve
relaties, zelfs wanneer de signalen steeds duidelijker worden. Maar waarom kiezen mensen er
toch voor om te blijven?
Roos voelde zich gelukkig in haar relatie. “In het begin was hij zo lief voor me. Hij gaf me een
warm gevoel dat ik nog nooit eerder had ervaren.” Maar langzaam veranderde dat. Kleine
irritaties liepen op, en wat ooit liefdevol was, werd onvoorspelbaar. “We hadden een ruzie over
iets onbenulligs, boodschappen. Ik wilde weggaan, maar mijn spullen lagen op de eettafel: mijn
tas, telefoon, alles wat ik nodig had om te vertrekken.” Terwijl ze haar spullen probeerde te
pakken, raakte ze per ongeluk Bart zijn schouder. “Het contact was nauwelijks merkbaar,”
herinnert ze zich. Maar het was genoeg om zijn woede te doen ontbranden. Voor ze het wist, lag
ze op de harde tafel, Bart zijn handen stevig om haar keel geklemd. In een flits van paniek vroeg
ze zich af: wat is er net gebeurd? Even later stond hij in tranen voor haar. “Het spijt me zo,” zei
hij. “Ik had je nooit mogen aanraken.” Ondanks waarschuwingen van haar vrienden en familie
kon Roos niet weg. “Het voelde alsof mijn leven aan hem vastzat,” vertelde ze, terugkijkend op
de relatie die haar gevangenhield.
In Nederland blijkt uit onderzoek van het CBS dat jaarlijks 8% van de bevolking slachtoffer is van
huiselijk geweld, wat neerkomt op zo’n 1,2 miljoen mensen. Dit omvat verschillende vormen van
geweld, zoals fysiek, emotioneel en psychologisch misbruik. Volgens het CBS zijn jongeren extra
kwetsbaar voor manipulatietechnieken zoals gaslighting en emotionele afhankelijkheid,
waardoor het moeilijker wordt om een relatie te beëindigen. De Universiteit Utrecht bevestigt
dat jongeren in Nederland over het algemeen sociaal zeer actief zijn, maar ook dat deze sociale
verbondenheid soms kan leiden tot druk om in relaties te blijven, zelfs wanneer deze ongezond
zijn. Deze dynamieken laten zien hoe belangrijk het is om inzicht te hebben en de juiste steun te
krijgen, vooral bij jongeren die in een toxische relatie vastzitten en mogelijk onvoldoende
middelen hebben om hieruit te stappen.
Hoe beïnvloedt een manipulatieve relatie je kijk op liefde?
Roos vertelt hoe haar manipulatieve relatie haar kijk op liefde en relaties ingrijpend heeft
veranderd. Waar ze vroeger waarschuwingssignalen over het hoofd zag, is ze nu veel alerter op
kleine “rode vlaggen” aan het begin van een relatie. “Als iemand in het begin al een kleine rode
vlag heeft, dan wordt dat alleen maar groter,” legt ze uit. Door haar ervaringen weet ze nu wat ze
niet meer zoekt in een partner. Ze hecht nu meer waarde aan persoonlijke ruimte en
zelfstandigheid. “Toen ik uit de relatie was, voelde ik me eindelijk weer vrij en gelukkig. Vrijheid is
iets wat ik nu zoek in een nieuwe partner,” zegt ze. Roos heeft geleerd dat liefde niet verstikkend
mag zijn, en dat ze een relatie wil met wederzijds respect en ruimte voor onafhankelijkheid. “Ik
wil echt niet meer iemand die afhankelijk is van mij.”
Kim Lakke, relatietherapeut, beschrijft hoe een manipulatieve partner de liefde vaak beïnvloedt
met controle en verwarring. “Een partner maakt in gezelschap een opmerking die voor anderen
onschuldig lijkt, maar voor jou voelt het als een aanval. Dit soort verborgen steken onder water
maken het moeilijk om nog vertrouwen te hebben in wat liefde zou moeten zijn.” Zoals ook wordt
beschreven in een artikel van Journal of Mind, gebruiken manipulators vaak schuldgevoelens en
psychologische controle om hun partner te laten twijfelen aan wat liefde werkelijk is. Kim voegt
toe: “Je partner lijkt zowel een bron van liefde als een bron van gevaar. Het is alsof je constant op
je hoede moet zijn voor de volgende aanval, terwijl je toch in diezelfde persoon je veiligheid
zoekt. Dit maakt liefde verwarrend en beïnvloed je kijk op relaties. Deze manipulatie maakt
liefde onvoorspelbaar en eng, wat het vertrouwen kan verstoren.”
Zelfbeeld en vertrouwen
Joyce, die net als Roos vastzat in een manipulatieve relatie, zag haar zelfbeeld en vertrouwen
langzaam afbrokkelen. “Het begon onschuldig.” Joyce herinnert zich nog de eerste keer dat ze
twijfelde aan haar uiterlijk door zijn woorden. “Hij keek me aan en zei: ‘Zou je niet wat vaker naar
de sportschool gaan?’ Het leek onschuldig, maar het bleef maar terugkomen. Na een tijdje keek
ik mezelf in de spiegel en vroeg ik me af of ik er nog wel goed uitzag. Ik begon steeds meer te
geloven dat er iets mis was met mij,” vertelt Joyce. Naast het beschadigen van haar zelfbeeld,
zorgde de manipulatie ook voor wantrouwen in haar relatie, vooral toen ze ontdekte dat haar
vermoedens over vreemdgaan klopten. “Door hem begin je steeds meer te twijfelen aan je eigen
gezond verstand, alsof jij degene bent die het allemaal verkeerd ziet.” Deze ervaring zorgde
ervoor dat Joyce niet alleen onzeker werd over zichzelf, maar ook moeite kreeg om in
toekomstige relaties vertrouwen op te bouwen.
Psychosociaal therapeut Caroline Wienen ziet vaak dat slachtoffers van manipulatieve relaties
niet direct beseffen hoe hun vrijheid en zelfbeeld langzaam worden aangetast. “Mensen in zo’n
relatie leveren steeds meer vrijheid in en raken geïsoleerd van hun omgeving,” legt Wienen uit.
Dit isolement maakt het moeilijker voor slachtoffers om de situatie te doorbreken, vooral omdat
hun partner hen laat geloven dat ze zonder hen niets waard zijn. “Vaak komen ze in een vicieuze
cirkel van schuldgevoelens terecht en worden ze steeds afhankelijker,” vervolgt ze. Het
herstellen van het zelfvertrouwen is een langdurig proces, waarbij Wienen werkt aan het
versterken van hun identiteit en onafhankelijkheid, bijvoorbeeld via EMDR-technieken.
Volgens Sage Journals ervaren slachtoffers vaak een verminderd gevoel van eigenwaarde door deze
dynamiek, wat hun mentale gezondheid ernstig kan aantasten.
Uiteindelijk wist Roos zichzelf los te maken van de manipulatieve relatie. “Ik was mentaal op en
besloot naar mijn ouders te gaan. De ochtend nadat ik daar had geslapen, wist ik het: ik ga weg
bij hem.” Dit was haar keerpunt. Maar waarom blijven mensen in een manipulatieve relatie?
Vaak gaat het niet om liefde, maar om angst, schuldgevoel en afhankelijkheid die subtiel
worden opgebouwd. Mensen zoals Roos raken geïsoleerd van hun eigen kracht. Zoals Roos zelf
zegt: “Ik merkte dat het zijn bij mijn ouders meer vrijheid gaf, dan dat ik had toen ik op mezelf
woonde met mijn vriend.”
Dit artikel is geschreven door
Sarah van Schaik, 1 oktober 2024
